Zapisz się
do newslettera
Logo migam

Historia

Ziemie nad górną Odrą sięgają swoją historią czasów epoki kamiennej. Na terenie gminy Krzyżanowice, w okolicach Bieńkowic, Bolesławia, Krzyżanowic i Tworkowa odkryto narzędzia kamienne, datowane na 240 000 - 180 000 lat p.n.e. Z kolei w rejonie Owsiszcz znaleziono pięściak (tj. narzędzie służące do krojenia mięsa i rąbania kości oraz do polowania na słonie leśne i mamuty), będący wytworem kultury aszelskiej, która rozwijała się w Afryce i Europie od około 1,5 mln do 40 000 lat temu. 

Wśród wielu kultur zamieszkujących i migrujących przez te tereny wyróżnić można dwie: kulturę unietycką, charakteryzującą się powszechnym stosowaniem brązu, oraz kulturę łużycką. Z czasów tej ostatniej, tj. z lat 1 300 - 500 p.n.e., pochodzi cmentarzysko urn z prochami zmarłych, odkryte w Krzyżanowicach podczas wykopalisk archeologicznych w 1936 roku. Do upadku kultury łużyckiej przyczyniły się najazdy Scytów w V wieku p.n.e. oraz Celtów około 300 lat p.n.e., po których pozostały ślady osad. W okresie rzymskim przez gminę przebiegał szlak bursztynowy. We wczesnym średniowieczu, tj. między V a IX wiekiem n.e., tereny te były dość gęsto zaludnione. W owym czasie ziemie te zamieszkiwało plemię Gołęszyców. Do końca X wieku cała ziemia raciborska należała najprawdopodobniej do Państwa Wielkomorawskiego, a później do czeskich Przemyślidów.

 

Pierwsze pisemne wzmianki o większości wsi, wchodzących w skład gminy Krzyżanowice, pochodzą z XII - XIV wieku. Ziemia raciborska wchodziła wówczas w skład piastowskiego księstwa raciborskiego. W 1532 r. umarł ostatni książę piastowski. Księstwo przejął margrabia brandenburski Jerzy Hohenzollern, który w 1512 r. na mocy woli króla czeskiego Władysława Jagiellończyka wygrał spór o sukcesję raciborsko-opolską. W 1551 r. księstwo przejęli Habsburgowie. Ziemia raciborska stała się przedmiotem licznych zastawów w kłopotach finansowych i interesach dynastycznych. Nie oszczędziły jej również kataklizmy historyczne, których przykładem może być końcowy okres wojny trzydziestoletniej, przypadający na lata 1633-1644, kiedy wojska szwedzkie i duńskie niszczyły wsie na terenie obecnej gminy Krzyżanowice.

 

W latach 1645-1666 ziemią krzyżanowicką mądrze zarządzali polscy królowie z dynastii Wazów. Wielkie wrażenie na jej ówczesnych mieszkańcach wywarł przemarsz przez Bramę Morawską wojsk króla Jana III Sobieskiego, który w 1683 roku ratował Europę przed turecką nawałnicą.

Koniec wojen śląskich i wojny siedmioletniej (1763 r.) przesądziły o tym, że tutejsze wsie weszły na długi okres w obręb państwa pruskiego. W I połowie XIX wieku godnym odnotowania zjawiskiem były rozruchy antyfeudalne w Tworkowie, które miały charakter buntów chłopskich. Największe ich nasilenie przypadło na rok 1811 (tzw. zmowa tworkowska). Widoczny był na tych terenach także wpływ rewolucji przemysłowej, której jednym z przejawów była wybudowana w 1847 roku linia kolejowa z Raciborza do Bohumina - przez Tworków, Krzyżanowice, Roszków i Chałupki.

 

Zamek TworkówPo I wojnie światowej w regionie tym zaszły poważne zmiany terytorialne. Na mocy traktatu wersalskiego z 1919 roku, cały obszar gminy Krzyżanowice został objęty plebiscytem, który miał zadecydować o ostatecznym losie Górnego Śląska. Sympatie mieszkańców były podzielone: część głosowała za Polską, a część za Niemcami. Wynik plebiscytu z 20 marca 1921 roku nie był dla Polaków korzystny - decyzją mocarstw zwycięskiej koalicji wszystkie wsie wchodzące dzisiaj w skład gminy Krzyżanowice przyznano państwu niemieckiemu. Nie zostały jednak zerwane całkowicie więzy łączące te tereny z Polską. Na podstawie konwencji genewskiej z 1922 roku, w Zabełkowie funkcjonowała polska szkoła mniejszościowa w latach 1923-24 i odbywały się w niej kursy języka polskiego.

Kolejną zmianę granicy państwowej, a tym samym przynależności terytorialnej gminy, przyniosło zakończenie II wojny światowej, gdy jednostki armii radzieckiej z pomocą czechosłowackiej brygady pancernej zajęły obszar Krzyżanowic. Wiele gospodarstw zostało wtedy zniszczonych. Podczas bombardowań zginęło wielu mieszkańców gminy i żołnierzy niemieckich, którzy byli zakwaterowani w domach prywatnych.

 Most w Krzyżanowicach

Po zakończeniu działań wojennych na terenie Krzyżanowic, należących do ówczesnego województwa śląskiego, powołano Zarząd Gminy. W 1950 roku w wyniku reformy administracyjnej, gmina Krzyżanowice znalazła się na terenie nowo utworzonego województwa opolskiego. W wyniku kolejnej reorganizacji, która miała miejsce w 1955 roku, zlikwidowano gminę Krzyżanowice i utworzono trzy Gromadzkie Rady Narodowe: w Chałupkach, Krzyżanowicach i Tworkowie. Działały one aż do 31 grudnia 1972 roku, kiedy zostały rozwiązane, a w ich miejsce powstała ponownie gmina Krzyżanowice.

 

Niezapomnianym dniem dla mieszkańców Krzyżanowic był 21 sierpnia 1968 roku, kiedy wojska radzieckie przejeżdżały przez ich terytorium do Czechosłowacji, aby stłumić tzw. "praską wiosnę". Nie doszło wtedy do wojny, czego się powszechnie obawiano, ale mieszkańcy ulegli panice i zaczęli masowo wykupywać żywność ze sklepów.

W wyniku reformy administracyjnej przeprowadzonej w 1975 roku gmina KrzyżanowiceUrząd gminu została wyłączona z województwa opolskiego i weszła w skład województwa katowickiego. Po ostatniej reformie samorządu terytorialnego, dokonanej w 1999 roku, gminę przyłączono do województwa śląskiego.

Na przestrzeni wieków obszar gminy należał na przemian do Polski, Czech, Habsburgów, Prus, Niemiec, a od 1945 roku ponownie do Polski. Złożone dzieje tej ziemi sprawiły, że przybrała ona bogaty, wielokulturowy charakter z elementami kultury polskiej, czeskiej i niemieckiej. Znalazło to swoje odbicie w obiektach historycznych i zabytkowych występujących na terenie gminy, którym zostały poświęcone osobne strony serwisu.

 


 

 

Projekt i wykonanie © Margomedia Sp. z o.o.

Stara wersja serwisu

Portal www.krzyzanowice.pl wykorzystuje pliki cookies, czyli tzw "ciasteczka". W przypadku braku akceptacji korzystania z plików cookies prosimy o opuszczenie strony.
Zamknij